SUMMARY
A comparative phytochemical analysis of Gentiana septemfida, G. asclepiadea, G. cruciata, and G. gelida was conducted using high-performance liquid chromatography coupled with diode array detection and electrospray ionization triple quadrupole mass spectrometry (HPLC-DAD-ESI-QQQ-MS). In total, 123 compounds were found including 68 iridoid glycosides, 37 flavones C-, O-, and C, O-glycosides, 2 phenolic O-glycosides, 3 hydroxycinnamates, 7 xanthones, 6 triterpene glycosides, and 3 carbohydrates. Subsequent isolation through column chromatography from the roots of G. septemfida were isolated the iridoids gentiopicroside and loganic acid, as well as ursane-type triterpenes, specifically (2β,3β)-3,25-epidioxy-2,24-dihydroxyurs-12,20(30)-dien-28-oic acid and (2β,3β)-3,25-epidioxy-2,24-dihydroxyurs-12-en-28-oic acid. From the aerial parts of G. asclepiadea were isolated the flavonoids isoorientin and isovitexin, along with the xanthone glycoside mangiferin. Furthermore, the radical-scavenging properties, antimicrobial, antifungal and digestive enzymes inhibiting activities of extracts, fractions, and individual compounds from G. septemfida, G. asclepiadea, G. cruciata, and G. gelida were systematically evaluated. Pharmacopoeial monographs for the aerial parts and roots of G. septemfida were developed and officially approved. The findings highlighted in our investigation suggest that Azerbaijan gentians are good source of bioactive compounds with antioxidant, antimicrobial and antidiabetic potential.
Keywords: Gentian species, antioxidant activity, isolation, volatile oils

---

REFERENCES

1. İsayev, C.İ., Qədimli, A.İ. Azərbaycan florasından olan perspektiv acıçiçək növlərinin öyrənilməsi // Tibb fakültəsinin yaradılmasının 100 illik yubileyinə həsr olunmuş beynəlxalq elmi-praktik konfrans materialları toplusu, – Bakı: – 18-19 aprel, – 2019. – s. 245.
2. İsayev, C.İ., Qədimli, A.İ. Gentiana septemfida Pall. (yeddidilim acıçiçək bitkisinin yayılma arealının və xammal ehtiyyatının öyrənilməsi // Tibb və Elm jurnalı, - Bakı: – 2020. 21 (3), – s. 48-52.
3. İsayev, C.İ., Qədimli, A.İ., Əliyeva A.Ə. Gentiana gelida bitkisinin farmakoqnostik tədqiqi // Azərbaycan təbabətinin müasir nailiyyətləri jurnalı, - Bakı: – 2019, № 2, – s. 148-153.
4. Qədimli, A.İ. Dilimlikasacıq acıçiçək (Gentiana asclepiadea L.) xammalından alınan ekstraktların antioksidant fəallığının öyrənilməsi // Azərbaycan Əczaçılıq və Farmakoterapiya jurnalı, - Bakı: - 2020, 22 (2), - s. 29-33.
5. Qədimli, A.İ., İsayev, C.İ. Yeddidilim acıçiçək bitkisinin farmakopeya məqaləsinin hazırlanması // Ümummilli Lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 100 illiyinə həsr olunmuş “Təbabətin aktual problemləri – 2023”, – Bakı: – 2023. – s. 385.
6. Qədimli, A.İ., Süleymanova, T.H., İsayev, C.İ. Azərbaycanda yayılan bəzi acıçiçək növlərinin antibakterial və antifunqal təsir xüsusiyyətləri // Azərbaycan Tibb Jurnalı, - Bakı: - 2024, № 2, s. 131-135, doi: 10.34921/amj.2024.65.47.001
7. Isaev, J.I., Gadimli A.I. Investigation on elements of Gentiana L. species growing in Azerbaijan // Farmamisyon journal, ‒ 2019, 8 (1), ‒ p. 79
8. Olennikov, D.N. Caucasian Gentian Species: Untargeted LC-MS metabolic profiling, antioxidant and digestive enzyme inhibiting activity of six plants / Gadimli, A.I., Isaev, J.I., Kashchenko, N.I., Prokopyev, A.S., Kataeva, T.N., Vennos, C. // Metabolites journal, ‒ 2019, 9 (11), ‒ p. 271, doi: 10.3390/metabo9110271
9. Olennikov, D.N., Kashchenko, N.I., Gadimli A.I., Isaev, J.I. Polysaccharides from Three Species of Gentiana // Chem. Nat. Comp., ‒ 2022, 58, ‒ p. 799-803, doi: 10.1007/s10600-022-03801-y