XÜLASƏ
Məqalədə talassemiyalı qadınlarda reproduktiv hormonların tərkibinin təhlili nəticələri təqdim olunub. Tədqiqatda 76 talassemiyalı qadın (orta yaş 24,8±4,7) iştirak etdi. Xəstələrin 32,89%-də böyük homozigot beta-talassemiya, 39,47%-də ara heterozigot beta-talassemiya, 14,47%-də heterozigot beta talassemiya minor, qadınların 6,58%-ində müvafiq olaraq alfa-talassemiya və drepanotalassemiya var idi. Serumda dəmir, follikul stimulləşdırıcı hormon (FSH), luteinizə hormon (LH), estradiolun səviyyələri təyin edildi. Talassemiyalı qadınlarda dəmir miqdarı nəzarət qrupuna nisbətən 30,7% (p=0,223) çoxdur. Siklin bütün mərhələlərində FSH konsentrasiyası nəzarətlə müqayisədə artıq, orta LH səviyyəsi aşağı, estradiol səviyyəsi nəzarət dəyərlərini follikulyar və ovulyasiya fazalarında müvafiq olaraq 3,5 (p<0,01) və 1,5 dəfə (p<0,05) çox idi. Talassemiyalı xəstələrdə FSH/LH nisbəti nəzarətdən 2,4 dəfə yüksək idi (p<0,05). Tədqiqat geri dönməz həcm itkisinə və reproduktiv vəziyyətə mənfi təsirlərə səbəb olan hipofizin dəmir yüklənməsinin mütərəqqi xüsusiyyətini vurğulayır.
Açar sözlər: fertil yaşlı qadınlar, talassemiya, dəmir, follikul stimulləşdırıcı hormon, luteinizə hormon, estradiol

---

ƏDƏBİYYAT

1. Джабраилова Ф.Г., Аббасова Ф.Ю., Алиева Э.М. Особенности физического развития девушек и женщин с β-талассемией в активном репродуктивном периоде // Медицинские новости, 2016. 3, - с. 76-78.
2. Рзакулиева Л.С. Характеристика репродуктивных патологий и потерь в Азербайджанской Республике // Azərbaycan Tibb jurnalı, 2010. 1, - s. 114-120.
3. Abo-Elwafa H.A., Hamid S.A., Heshmat M.M., Ahmed Z.S., Musallam K.M., Rivella S. et al. Impact of Ferritin Load on Gonadal Reserve among Non-transfusion-dependent thalassemias. Regular Transfused â-Thalassemia // Open J Blood Dis Haematologica, 2013. 98(6), - p. 833-44.
4. Al-Muhammadi M.O., Al-Rubaie B.J., Al-Turaihi M.A. The Role of Reproductive Hormones on Fertility with Beta-Thalassemia // International Journal of Science and Research, 2016;5(2): р. 78-82.
5. Carlberg K.T., Singer S.T., Vichinsky E.P. Fertility and Pregnancy in Women with Transfusion-Dependent Thalassemia // Hematol Oncol Clin North Am, 2018. 32(2), - p. 297-315. https://doi.org/10.1016/j.hoc.2017.11.004
6. De Sanctis V. Endocrine complications // Thalassemia Reports, 2018; 8(7479): р. 33-36. https://doi.org/10.4081/thal.2018.7479
7. Galanello R., Origa R. Beta-thalassemia // Orphanet J Rare Dis, 2010; 21: p. 5-11. https://doi.org/10.1186/1750-1172-5-11 PMid:20492708
8. Hamidi Z. Endocrine Disorders in Thalassemia Major Patients: A Review // Kuwait Med. J, 2016. 48(1), - р. 4-11.
9. Khan H., Orakzai S.A., Alam S., Roghani A., Ilyas, Naveed M.M., Ullah U. Correlation Between Serum Ferritin and Gonadotrophins and Sex Hormones in Patients with Transfusion Dependent B-Thalassemia // J Saidu Med Coll Swat, 2021. 11(2): p. 88-95
10. Lubis D.A., Yunir E.M. Endocrinopathies in thalassemia major patient. (IOP) Conference Series: Earth Environ // Science, 2018. 125, - р. 1-5.
11. Naveed M.M., Ullah U. Correlation Between Serum Ferritin and Gonadotrophins and Sex Hormones in Patients with Transfusion Dependent B-Thalassemia // J Saidu Med Coll Swat, 2021. 11(2), - р. 88-95.
12. Origa R. β-Thalassemia // Genet Med, 2017. 19(6), - p. 609-619. https://doi.org/10.1038/gim.2016.173
13. Origa R., Comitini F. Pregnancy in thalassemia // Mediterr J Hematol Infect Dis, 2019. 11(1), - p. e2019019. http://dx.doi.org/10.4084/MJHID.2019.019
14. Rostami T., Mohammadifard M.A., Ansari S., Kiumarsi A., Maleki N., Kasaeian A. et al. Indicators of male fertility potential in adult patients with beta-thalassemia major: a comparative study between patients undergone allogeneic stem cell transplantation and transfusion-dependent patients // Fertil Res and Pract, 2020. 6 (4). https://doi.org/10.1186/s40738-020-00071-6
15. Srisukh S., Ongphiphadhanakul B., Bunnag P. Hypogonadism in thalassemia major patients // J Clin Transl Endocrinol, 2016. 5, - p. 425-32.
16. World Medical Association Declaration of Helsinki Ethical Principles for Medical Research Involving Human Subjects // JAMA, 2013. 310(20), - р. 2191-4.
17. Yenzeel J.H., Salih L.A. Effect of BetaThalassemia Major on Reporodutive Hormones Levels and Ovarian Status in Sample of Iraqi Female // I.J.S.N, 2017. 8(3), - р. 500-504.
18. Yılmaz K., Kan A., Çetincakmak M., Uzel V.H., Yılmaz D., Deniz M.A. et al. Relationship Between Pituitary Siderosis and Endocrinological Disorders in Pediatric Patients with Beta-Thalassemia // Cureus, 2021. 13(1), - p. e12877. https://doi.org/10.7759/cureus.12877