XÜLASƏ
Diabetik sistopatiyadan əziyyət çəkən və şəkərli diabetin müxtəlif ağırlaşmalarından dünyasını dəyişən 6 xəstədə histoloji, histokimyəvi üsullardan istifadə edilməklə, sidik kisəsinin intramural sinir elementlərində morfoloji dəyişikliklər tədqiq edilmişdir. Nəzarət qrupunu avtomobil qəzası nəticəsində dünyasını dəyişən 4 praktik sağlam şəxs təşkil etmişdir. Histoloji müayinə üçün sidik kisəsinin sinir elementlərindən ibarət olan toxuma tikələri 12% formalində fikasaiya və Bilşçovski-Qross və Rasskazov üsulu ilə gümüş nitratla impreqnasiya edilmişdir. Adrenergik sinir strukturları kəsikləri qlioksil turşunun 2%-li məhlulunda inkubasiya etməklə, xolinergik strukturlar isə Karnovski-Roots metodu ilə aşkar edilmişdir. Məlum olmuşdur ki, diabetik sistopatiya zamanı sidik kisəsinin intramural sinir elementlərində degenerativ dəyişikliklərlə yanaşı, reaktiv-kompensator proseslər də baş verir. Aşkar edilmişdir ki, sidik kisəsinin adrenergik və xolinergik sinir elementlərində mediatorların qatılığı azalır.
Açar sözlər: şəkərli diabet, sistopatiya, intramural sinirlər

---

ƏDƏBİYYAT

1. Богданов Э.И., Талантов В.В., Мухамедзянов Р.З. Диабетические нейропатии // Неврологический вестник - 2000. Том XXXII, № 3-4, с.59-67.
2. Marchal de Calvi, C. J.: Recherches sur les accidents diabetiques et essai d'une theorie generale du diabete, Paris, P. Asselin, 1864, 658, p.
3. Jordan WR, Crabtree HH. Paralysis of the bladder in diabetic patients // Arch Intern Med (Chic). 1935;55(1):17-25. DOI:10.1001/archinte.1935.00160190020003
4. Frimodt-Moller C. Diabetes cystopathy: I. A clinical study on the frequency of bladder dysfunction in diabetes // Dan Med Bull. 1976;23:267-272.
5. Гаджиева З.К., Атаманова Е.А., Хамидуллин К.Р., Пушкарёв А.М. Нарушения мочеиспускания у пациентов с сахарным диабетом // Урология. 2019; 6: с.142-145. DOI: https://dx.doi.org/10.18565/urology.2019.6.142-145. 
6. Кузьмин И.В., and Шабудина Н.О. Патогенетические основы развития диабетической цистопатии // Экспериментальная и клиническая урология, №. 4, 2014, pp. 92-99.
7. Yamaguchi O, Nomiya M, Andersson KE. Functional consequences of chronic bladder ischemia // Neurourol Urodyn. 2014 Jan;33(1):54-8. DOI: 10.1002/nau.22517. Epub 2013 Nov 30. PMID: 24292974.
8. Южакова Е.В. Диабетическая цистопатия: роль вегетативной нервной системы в ее формировании и возможности диагностики // Журнал: Инновации. Наука. Образование, 2023, №23, С. 2734-2738.
9. Van Poppel H, Stessens R, Van Damme B, Carton H, Baert L. Diabetic cystopathy: neuropathological examination of urinary bladder biopsies // Eur Urol. 1988;15(1-2):128-31. DOI: 10.1159/000473412. PMID: 3063536.
10. R Levi-Montalcini · 1987 · Cited by 4055‒The nerve growth factor 35 years later // Science. 1987 Sep 4; 237(4819):1154-62. DOI: 10.1126/science.3306916.
11. Cruz CD. Neurotrophins in bladder function: what do we know and where do we go from here? // Neurourol Urodyn. 2014 Jan;33(1):39-45. DOI: 10.1002/nau.22438. Epub 2013 Jun 17. PMID: 23775873.
12. Brown JS. Diabetic cystopathy--what does it mean? // J Urol. 2009 Jan;181(1):13-4. doi: 10.1016/j.juro.2008.10.078. Epub 2008 Nov 13. PMID: 19012909; PMCID: PMC2861857.
13. Apodaca G. The uroepithelium: not just a passive barrier // Traffic. 2004 Mar; 5(3):117-28. DOI: 10.1046/j.1600-0854.2003.00156.x. PMID: 15086788.
14. Wang E.C., Lee J.M., Ruiz W.G., Balestreire EM, von Bodungen M, Barrick S, Cockayne DA, Birder LA, Apodaca G. ATP and purinergic receptor-dependent membrane traffic in bladder umbrella cells // J Clin Invest. 2005 Sep;115(9):2412-22. DOI: 10.1172/JCI24086. Epub 2005 Aug 18. PMID: 16110327; PMCID: PMC1187935.
15. Mumtaz, F., Lau, D.H., Siddiqui, E.J., Morgan, R.J., Thompson, C.S., & Mikhailidis, D.D. (2006). Changes in cholinergic and purinergic neurotransmission in the diabetic rabbit bladder //In vivo, 20 1, 1-4.
16. Munoz A., Smith C.P., Boone T.B., Somogyi G.T. Overactive and underactive bladder dysfunction is reflected by alterations in urothelial ATP and NO release // Neurochem Int. 2011 Feb;58(3):295-300. DOI: 10.1016/j.neuint.2010.12.002. Epub 2010 Dec 8. PMID: 21145365; PMCID: PMC3048841.
17. Yuan Z, Tang Z, He C, Tang W. Diabetic cystopathy: A review // J Diabetes. 2015 Jul;7(4):442- 7. DOI: 10.1111/1753-0407.12272. Epub 2015 Mar 24. Erratum in: J Diabetes. 2016 Jan;8(1):170. PMID: 25619174.
18. Wu L, Zhang X, Xiao N, Huang Y, Kavran M, Elrashidy RA, Wang M, Daneshgari F, Liu G. Functional and morphological alterations of the urinary bladder in type 2 diabetic FVB(db/db) mice // J Diabetes Complications. 2016 Jul;30(5):778-85. doi: 10.1016/j.jdiacomp.2016.03.003. Epub 2016 Mar 8. PMID: 27037041; PMCID: PMC4912852.