LİNKLƏR
STATİSTİKA
Nəsirova R.İ., Hümmətova A.R.
DİABETİK PƏNCƏLİ PASİENTLƏRDƏ ANESTEZİYANIN XÜSUSİYYƏTLƏRİ
Xülasə: Bu günə qədər diabetik ayaq sindromu və aşağı ətrafların kritik işemiyası olan xəstələrdə perioperativ dövrdə anesteziya vəanelqeziyanın ideal üsulu ilə bağlı konsensus yoxdur. Lakin regional anesteziya və periferik sinir blokadası üsulları böyük üstünlüklərə malikdir.
Keywords: ümumi anesteziya, regional anesteziya, diabetic pəncə, periferik sinir blokadası
Mirzəyeva İ.Ə.
VAXTINDAN ƏVVƏL DOĞULANLARDA TƏNƏFFÜS ÇATIŞMAZLIĞI ZAMANI SURFAKTANT ZÜLALI D-nin SƏVİYYƏSİ
Xülasə: Tədqiqatın məqsədi. Vaxtından əvvəl doğulan uşaqlarda (VƏDU) tənəffüs çatışmazlığı (TÇ) zamanı qanda və traxeobronxial lavajda (TBL) surfaktant zülalı D-nin (SP-D) səviyyəsini müəyyənləşdirmək. Materiallar və metodlar. Tədqiqata tənəffüs çatışmazlığı olmayan 20 VƏDU (nəzarət qrupu – I), tənəffüs çatışmazlığı olan 80 çox az çəkili VƏDU [IIa – respirator disstres sindrom (RDS), IIb – pnevmaniya yarımqrupları] və 42 ekstremal az çəkili VƏDU (IIIa – RDS və IIIb – pnevmoniya yarımqrupları) daxil edilib. VƏDU-nun orta hestasiya yaşı 29,83±2,37, min. 23, max. 32, doğum çəkisi isə 1202,42±254,96 qr, min. 500 qr, max. 1550 qr olmuşdur. Qan zərdabı (bütün uşaqlarda) və TBL (yalnız invaziv ventilyasiyada olan) körpələrdən götürülərək, SP-D səviyyələri Sun Red Bio-dan (Çin) Human SP-D ELISA Kit-dən istifadə etməklə müəyyən edilib, statistika isə SPSS 20 paketi vasitəsi ilə araşdırılıb. Nəticələr. SP-D-nin səviyyəsi I qrupda erkən neonatal dövrdə 22,9±12,46 nq/ml müəyyən edilmişdir. IIb qrupunda SP-D 244,41±236,55 nq/ml I qrupla müqayisədə 10,6 dəfə (p<0,001), II qrupun yarımqrupları arasında Iıb-də 244,41±236,55 nq/ml və IIa-da 65,18±120,35 nq/ml, fərq 3,7 dəfə (p<0,01), III qrupun yarımqrupları arasında IIIb-də 198,82±254,47 nq/ml IIIa qrupunda 117,87±190,62 nq/ml, müqayisədə 1,7 dəfə yüksəlmişdi. İnvaziv ventilyasiyada tənəffüs dəstəyində olan 17 xəstədə TBL aspiratında SP-D IIIa yarımqrupunda 116,58±38,64 nq/ml, IIa–da 56,50±17,67 nq/ml müqayisədə 2 dəfə çox müəyyən edilmişdir. Yekun. RDS-li xəstələrlə müqayisədə pnevmoniya olan xəstələrin qan və TBL-da SP-D-nin səviyyəsinin yüksəlməsi, ölən uşaqlarda SP-D-nin qan zərdabında dinamik səviyyəsi əhəmiyyətli dərəcədə yüksəlməsi tənəffüs xəstəliklərində diferensial diaqnostik və proqnostik meyar kimi qiymətləndirilir.
Keywords: respirator disstres sindrom, vaxtından əvvəl doğulanlar, surfaktant zülalları, SP-D
İsgəndərova S.İ.
ÖLÜM SƏBƏBLƏRİNİN TƏYİNİ VƏ KODLAŞDIRILAMASINDA XƏTALARIN TEZLİYİ VƏ STRUKTURU
Xülasə: Tədqiqatın məqsədi ölüm səbəblərinin təyini və kodlaşdırılmasında yol verilmiş xətaların araşdırılmasıdır. Materiallar və metodlar. 2022-ci ildə Bakı şəhərində Ekspert qiymətləndirmə üçün ölüm haqqında tibbi şəhadətnamələr təsadüfi seçimlə hər 10 hadisədən birini əhatə etməklə 1500 ölüm hadisəsi araşdırılmışdır. Ekspert üsulu ilə ölümün bilavasitə və ilkin səbəblərini müəyyən etmək üçün ÜST-nin göstərişlərinə əsasən, ölümün səbəbləri haqqında tibbi arayışların verilməsində səhvlər müəyyən edilib. Nəticələr. Müəyyən edilmişdir ki, ən əhəmiyyətli xətaların tezliyi 0,13 ilə 34,4% arasında dəyişir. Həyat boyu xəstələrə dinamik müşahidənin olmaması səbəbindən diaqnozlar ən çox “dəqiqləşdirilməmiş» sözü qeyd edilir. Bütün ölüm hallarında xəsarət nəticəsində bədbəxt hadisələrin baş vermə şəraiti göstərilmir. Yekun. Azərbaycanda 25,7±1,13% hallarda ölüm səbəblərinin müəyyən edilməsində və onların kodlaşdırılmasında xətalara yol verilir. Üst-nin tələblərinə zidd olaraq ürək çatışmazlığı 16,26±0,95% hallarda ölümün bilavasitə səbəbləri kimi göstərilir.
Keywords: ölüm səbəbi, tezliyi, strukturu, xətalar, kodlaşdırma
Həsənova Ü.F.
QOCA VƏ AHIL YAŞ DÖVRÜ MƏDƏ XƏRÇƏNGİ XƏSTƏLƏRİNDƏ NUTRİTİV ÇATIŞMAZLIĞIN XÜSUSİYYƏTLƏRİ
Xülasə: Mədə xərçəngi diaqnozu qoyulmuş xəstələrin üçdə bir hissəsini ahıl və qoca yaşlı insanlar təşkil etməkdədir. Cərrahi mülicədən sonra ağırlaşmalar da məhz bu yaş kateqoriya xəstələrdə daha çox rast gəlinməkdədir. Tədqiqatın məqsədi həmin yaş qrupu xəstələrdə nutritiv dəstəyin verilmə xüsusiyyətlərinin öyrənilməsidir. Tədqiqata 2021-2024-cü illər ərzində Milli Onkologiya Mərkəzinin abdominal onkologiya bölməsində müalicə almış yaşı 60-dan yuxarı olan 75 xəstə daxil edilmişdir. Xəstələr əsas və kontrol olmaqla 2 qrupa bölünmüşdür. Əməliyyatadan sonrakı dövrdə xəstələrin, əsas qrupda 14,3%-də, kontrol qrupda isə 25,6%-də intraabdominal və tənəffüs sistemi ağırlaşmaları qeyd edilmişdir. Aparılmış tədqiqatın nəticəlrərinə əsaslanaraq qoca və ahıl yaş qrupu mədə xərçəngi xəstələrinində əməliyyatdan qabaq və sonrakı erkən dövrdə nutritiv dəstəyin verilməsini müalicənin vacib kompanenti kimi tövsiyyə edilə bilər.
Keywords: Mədə xərçəngi, qocalıq və ahıllıq yaş dövrü, nutritiv çatmamazlıq, parenteral və enteral qidalanma
Həsənova G.F.
GİCGAH-ÇƏNƏ OYNAĞI XƏSTƏİKLƏRİNİN MÜASİR ÜSULLARLA DİAQNOSTİKA VƏ MÜALİCƏ ÜSULLARI
Xülasə: Məlum olduğu kimi, gicgah-çənə oynağı xəstəliklərinə tez-tez rast gəlinir. Bu patologiya müxtəlif yaş qrupları arasında müşahidə edilir. Təcrübəmizə əsasən, bu xəstəliklər 20-60 yaş qrupu üçün səciyyəvidir. İşin məqsədi, əsas patologiyaların səbəblərini aşkar etmək, eyni zamanda müasir müalicə metodlarını tətbiq etmək olmuşdur. Diaqnozlar ortopantomoqrafiya və kompyüter tomoqrafiyası əsasında təsdiq edilmişdir. Xəstələrə xüsusi müalicə üsulları təyin edilmişdir. Müayinələr əsasında 37 artrit, 83 artroz aşkar edilmişdir.
Keywords: Gicgah-çənə oynağı, travma, artrit, artroz
Babayev P.N., Əliyev R.R.
UŞAQLAR ARASINDA ELEKTRON SİQARETİN PASİV ÇEKİLMƏSİ TİBBİ VƏ SOSİAL PROBLEM KİMİ
Xülasə: Uşaqlarda passiv siqaret çəkmənin tədqiqi yalnız açıq selikli qişalara mənfi təsiri ilə deyil, həm də müxtəlif xəstəliklərin yaranmasına səbəb olması və orqanizmin immun baryer funksiyalarını zəiflətməsi ilə əlaqədardır. Məqsəd. Problemin əhəmiyyətinə baxmayaraq, uşaqlarda passiv siqaret çəkmənin müxtəlif stomatoloji xəstəlik formalarına təsirinə dair ölkəmizdə aparılmış tədqiqatlar kifayət qədər deyil və bu da təqdim olunan işin əsas məqsədini təşkil edir. Material və metodlar. Antropometrik göstəriciləri araşdıraraq, uşağın bədəninin fiziki inkişafını və onun yaş normalarına uyğunluğunu qiymətləndirmək olar. Aşkar edilmiş sapmalar risk faktorları və ya müəyyən xəstəliklərin əlamətləri ola bilər. Bakının beş orta məktəbində boy, çəki və döş qəfəsinin həcminin ölçülərini anket vasitəsilə müəyyən etmək qərarına gəldik. Sorğu ilə eyni vaxtda rayon poliklinikalarında məktəblilərin ambulator kartlarının sorğusu aparılmışdır. Nəticələr və müzakirə. Tam doldurulmuş anketlərin məlumatlarına əsasən, sorğuda iştirak edən məktəblilərdən ibarət qrup 2950 dəfə stomatoloji xidmətə müraciət edib, onlardan 1050 nəfər tək, 450 nəfər 2 dəfə, 240 nəfər 3 dəfə, 70 nəfər isə 4 dəfə olub. Bütün 4 dəfə baş verən ziyarətlər passiv siqaret çəkməyə məruz qalan məktəblilər arasında müəyyən edilib. Nəticə. Yetkinlərin kifayət qədər diqqəti olmayan uşaqlar tütün asılılığına daha çox həssas olurlar, siqaret çəkən həmyaşıdları ilə birlikdə çox vaxt keçirirlər, bu da piylənmə, pis qidalanma və psixi sağlamlıq pozğunluqları kimi risk faktorlarına səbəb olur. Dünya təcrübəsi göstərir ki, məktəb yaşlı uşaqlarda rast gəlinən xəstəliklərin bir çox formaları sağlamlığın qorunması və möhkəmləndirilməsi və rasional qidalanma üzrə məktəb proqramlarının həyata keçirilməsi yolu ilə effektiv, sadə və ucuz şəkildə aradan qaldırıla bilər.
Keywords: elektron siqaretlər, nikotin, məktəblilər, passiv siqaret çəkmə, ağciyərlər, fiziki inkişafı
İsmayılov Q.M.
DİABETİK RETİNOPATİYANIN LAZER KOAQULYASİYASI İLƏ MÜALİCƏ OLUNAN XƏSTƏLƏRİN DEMOQRAFİK VƏ KLİNİK SƏCİYYƏLƏRİ
Xülasə: Tədqiqatın məqsədi Azərbaycan Tibb Universitetinin Tədris Cərrahiyyə klinikası nümunəsində lazer koaqulyasiyası metodu ilə müalicə alan diabetik retinopatiya diaqnozu ilə pasiyentlərin demoqrafik və klinik səciyyələrinin müalicənin nəticələrini qiymətləndirməkdən ibarətdir. Tədqiqatın material və metodları. İş retrospektiv qaydada aparılıb, 500 xəstənin xəstəlik tarixçəsi təhlil edilib, cinsi, yaşı, şəkərli diabetin növü, retinopatiyanın mərhələsi, müalicə tədbirlərinin növü haqqında məlumatlar toplanıb. Müalicədən sonra sənədləşdirilmiş xətalar nəzərə alınmışdır. Statistik təhlil keyfiyyət əlamətlərinin qiymətləndirilməsi üsulları ilə aparılmışdır. Nəticələr. Xəstələr arasında gender fərqi (40,7±3,3 və 59,3±3,3%; p<0,05) əhəmiyyətli olmuşdur. Yaş strukturunda 50-60 yaşlı insanlar üstünlük (54,8±3,3%) təşkil etmişdir. 90,9±1,9% hallarda retinopatiyanın səbəbi II tip şəkərli diabet olmuşdur. Ən çox rast gəlinən ağırlaşmalar makula ödemi (2,3±1,0%), konyunktivit (4,5±1,4%), gözdaxili təzyiqin yüksəlməsi (3,6±1,2%) və iridosiklit 2,7±1,0% idi. Yekun. Diabetik retinopatiyanın müasir müalicəsi tez-tez lazer koaqulyasiyasından istifadə etməklə (44,2%) həyata keçirilir. Cərrahi müalicə preproliferativ mərhələ (62,9±3,2%) və eksudativ makulopatiya (41,6±3,3%) fonunda aparılır.
Keywords: diabetik retinopatiya, lazer koaqulyasiyas, demoqrafiya, klinik xüsusiyyətlər
Məmmədov N.Y., Bağırlı M.V., Qasımov İ.A.
BUD-ÇANAQ OYNAĞININ TOTAL ARTROPLASTIKASININ NƏTICƏLƏRINƏ ƏVVƏLKI CƏRRAHI ƏMƏLIYYATLARIN TƏSIRI
Xülasə: Bud-çanaq oynağının displastik artrozu (DKA) sirkə kasasının inkişaf anomaliyaları nəticəsində yaranan ağır degenerativ xəstəlikdir. Bu xəstələr uşaq yaşlarında tez-tez ortopedik əməliyyatlara (osteotomiya, tenotomiya və s.) məruz qalırlar ki, bu da gələcəkdə total bud-çanaq artroplastikası (TA) əməliyyatlarının texniki və funksional cəhətdən çətinləşməsinə səbəb olur. Məqsəd. Uşaq yaşlarında keçirilmiş ortopedik əməliyyatların displastik koksartrozlu xəstələrdə total bud-çanaq artroplastikasının klinik və funksional nəticələrinə təsirini qiymətləndirmək. Material və metodlar. 2018–2020-ci illər ərzində displastik koksartroz diaqnozu ilə 129 xəstəyə (cəmi 135 oynağa) TA əməliyyatı icra olunmuşdur. Xəstələr iki qrupa bölünmüşdür: Qrup A (n=107) – əvvəlki əməliyyat anamnezi olmayan xəstələr, Qrup B (n=28) – uşaq yaşlarında ortopedik cərrahiyyə keçirmiş xəstələr. Qiymətləndirmə Merle d’Aubigné–Postel, Harris bud-çanaq şkalası, WOMAC osteoartrit indeksi, VAŞ ağrı şkalası və SF-36 həyat keyfiyyəti anketi ilə aparılmışdır. Statistik analiz Wilcoxon, Kruskal–Wallis, χ² testi və Bonferroni korreksiyası ilə həyata keçirilmişdir. Nəticələr. Hər iki qrupda əməliyyatdan sonra bütün klinik və funksional göstəricilərdə statistik cəhətdən əhəmiyyətli yaxşılaşma qeydə alınmışdır (p<0,001). Lakin Qrup B-də Crowe tip III çıxıq, heterotopik ossifikasiya, daha ağır deformasiya və aşağı ətraf uzunluq fərqləri daha çox rast gəlinmiş, nəticələrin daha dəyişkən və nisbətən zəif olması ilə müşayiət olunmuşdur. Yekun. Əvvəlki ortopedik əməliyyatlar TA-nın nəticələrinə anatomik dəyişikliklər və yumşaq toxuma balansının pozulmasına görə mənfi təsir göstərə bilər. Bununla belə, müasir cərrahi texnikalar, fərdi planlama və strukturlaşdırılmış reabilitasiya protokolları ilə qənaətbəxş nəticələr əldə olunması mümkündür.
Keywords: total bud-çanaq artroplastikası, displastik koksartroz, osteotomiya, funksional nəticələr, heterotopik ossifikasiya
Əkbərov A.A., Əliyeva Ü.İ., Bağırzadə M.İ., Mirzəməmmədova X.R.
İCBARİ TİBBİ SIĞORTANIN ÜMUMİ VƏ NƏZƏRİ MƏSƏLƏLƏRİ
Xülasə: İcbari tibbi sığorta mahiyyətcə sosial xidmət sferalarından biridir və onun icra mexanizminın, prosesin hazırlanma müddəaları bu sahənin nəzəri müstəvisini təşkil edir. Təqdim olunmuş məqalədə icbari tibbi sığortanın tədqiqat obyektinin ümumi xüsusiyyətini əks etdirən məqsədləri və nəzəri məsələləri nəzərdən keçirilir. Məqalədə icbari tibbi sığortanın səhiyyənin təşkili və idarə edilməsinin ayrılmaz hissəsi olduğu vurğulanır. Eyni zamanda, icbari tibbi sığortanın məqsəd və siyasətinin onun nəzəri məsələlərini əhatə etdiyi qeyd edilir.
Keywords: icbari tibbi sığorta, səhiyyənin təşkili və idarəedilməsi, icbari tibbi sığortanın məqsədi və nəzəri məsələləri
Qədimli A.İ., İsayev C.İ.
PERSPEKTIV ACIÇİÇƏK NÖVLƏRİNİN FARMAKOQNOSTİK TƏDQİQİ
Xülasə: G. septemfida, G. asclepiadea, G. cruciata və G. gelida bitkiləri diod silsiləsi və elektrospray üçqat dördlü kütlə detektorlu yüksək effektli maye xromatoqrafiyası (HPLC-DAD-ESI-QQQ-MS) istifadə edilərək müqayisəli şəkildə araşdırılmış, 68 iridoid qlikozidi, 37 flavon C-, O-, C, O-qlikozidləri, 2 fenol O-qlikozidləri, 3 fenol karbon turşusu, 7 ksanton, 6 triterpen qlikozidləri və 3 karbohidrat olmaqla ümumilikdə 123 birləşmə aşkar edilmişdir. Sütun xromatoqrafiyası vasitəsilə G. septemfida kökündən gentiopikrozid və loqanin turşusu kimi iridoidlər və ursan tipli (2β, 3β)-3,25-epidioksi-2,24-dihidroksiurs-12,20 (30) dien-28-oik turşusu və (2β, 3β)-3,25-epidioksi-2,24-dihidroksiurs-12en-28-oik turşusu triterpenləri izolyasiya edilmişdir. G. asclepiadea bitkisinin otundan isə izoorientin və izoviteksin flavonoidləri və mangiferin ksanton qlikozidi izolyasiya edilmişdir. G. septemfida, G. asclepiadea, G. cruciata və G. gelida növlərinin ekstrakt, fraksiya və fərdi maddələrinin antioksidant, antimikorb, antifunqal və həzm fermentlərinə qarşı fəallığı öyrənilmişdir. G. septemfida otu və kökü üçün tərtib edilmiş farmakopeya məqalələri tərtib və təsdiq edilmişdir. Azərbaycanda yayılan perspektiv acıçiçək növlərindən alınmış ekstrakt və fərdi maddələr əsasında dərman vasitələrinin və bioloji fəallığa malik qida məhsullarının hazırlanması aktualdır.
Keywords: acıçiçək növləri, antioksidant fəallıq, izolyasiya, efir yağları
Cavadzadə V.N., İsayev C.P., Muxtarov M.M., Rüstəmova L.İ., Məmmədova N.O.
METAPNEVMOVİRUS İNFEKSİYASI
Xülasə: Məqaədə ilk dəfə 2001-ci ildə Hollandiyada tənəffüs yolları zədələnən 28 az yaşlı uşağın bronx seliyindən aşkar edilmiş metapnevmovirus infeksiyasının etiologiyası, epidemiologiyası, klinikası, müalicə və profilaktikası barədə məlumat verilmişdir. Hal-hazırda Qazaxıstan, Qırğızıstan, Malayziya, Böyük Britaniya, Hindistan və bir sıra digər ölkələrdə metapnevmovirus infeksiyasına yoluxma halları qeydə alınmışdır. Yüksək yoluxuculuq xüsusiyyətinə malik olması, spesifik müalicəsinin olmaması, xəstəliyin klinik diaqnozunun çətin olması bu infeksiyanın özünəməxsus xüsusiyyətlərinin araşdırılmasını tələb edir.
Keywords: metapnevmovirus infeksiya, seroz iltihabi, ikincili bakerial flora
Qasımova F.N., Ağayev A.R., Nurməmmədova G.S., Məmmədov M.Y., Quliyeva İ.M.
AİLƏVİ ARALIQ DƏNIZİ QIZDIRMASI: KLİNİK PRAKTİKADA AUTOİLTİHABİ SİNDROM
Xülasə: Ailəvi Aralıq dənizi qızdırması (FMF) – residivləşən qızdırma epizodları və seroz qişaların aseptik iltihabı ilə xarakterizə olunan ən geniş yayılmış avtoiltihabi sindromdur. Xəstəlik iltihabi cavabın tənzimlənməsində iştirak edən pirin zülalını kodlayan MEFV genindəki mutasiya ilə əlaqəlidir. FMF-nin klinik mənzərəsinə kəskin ağrı və qızdırma ilə müşayiət olunan qarın, plevra və artrit tutmaları daxildir. Diaqnoz klinik meyarlara və molekulyar-genetik analizə əsaslanır. Əsas müalicə üsulu residivlərin və amiloidozun inkişafının qarşısını alan kolxisindir. Erkən diaqnostika və vaxtında aparılan terapiya, ağırlaşmaların qarşısının alınmasında və xəstələrin həyat keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasında mühüm rol oynayır.
Keywords: ailəvi Aralıq dənizi qızdırması, MEFV, pirin, avtoiltihabi sindrom, qızdırma, amiloidoz, kolxisin
