XÜLASƏ
2020-2022-ci illər ərzində yeni koronavirus infeksiyası (COVID-19) ilə xəstəxanaya yerləşdirilmiş 163 xəstə arasında prospektiv tədqiqat aparılmışdır. Epidemiologiya, mikrobiologiya, yoluxucu və parazitar xəstəliklər üzrə Respublika Xüsusiləşdirilmiş Elmi-Praktiki Tibb Mərkəzi və Səmərqənd Vilayət Xüsusiləşdirilmiş Tibb Mərkəzinin klinikalarında aparılan bu tədqiqatda serumda damar endotelial böyümə faktorunun (VEGF-A) səviyyəsi immunoferment analiz metodu ilə müəyyən edilmişdir. Araşdırmamız göstərmişdir ki, endotelial disfunksiya markerinin — damar endotelial böyümə faktoru VEGF-A-nın səviyyəsi xəstənin cinsi, yaşı, xəstəliyin ağırlıq dərəcəsi və yanaşı xəstəliklərin mövcudluğu ilə əlaqəlidir. Bundan əlavə, iltihab markerlərinin və endotelial disfunksiya göstəricisi olan VEGF-A faktorunun monitorinqi həm xəstənin xəstəxanaya qəbul olunduğu anda, həm də erkən rekonvalessensiya dövründə ürək-damar fəsadlarının inkişafı üçün risk faktorlarını müəyyən etmək baxımından əhəmiyyətlidir.
Açar sözlər: COVID-19, komorbidlik, damar endotelial böyümə faktoru (VEGF-A), endotelial disfunksiya

---

ƏDƏBİYYAT

1. Podzolkov V. I., Bragina A. E., Tarzimanova A. I., et al. Post-COVID syndrome and tachycardia: theoretical foundations and treatment experience. Rational Pharmacotherapy in Cardiology 2021; 17 (2): 256-62. https://doi.org/10.20996/1819-6446-2021-04-08.
2. Svetozarsky Nikolay Lvovich, Artifexova Anna Alekseevna, Svetozarsky Sergey Nikolaevich Vascular endothelial growth factor: biological properties and practical significance (literature review) // Journal of Siberian Medical Sciences. 2015. No. 5.
3. Talotta R. Impaired VEGF-A-Mediated Neurovascular Crosstalk Induced by SARS-CoV-2 Spike Protein: A Potential Hypothesis Explaining Long COVID-19 Symptoms and COVID-19 Vaccine Side Effects? Microorganisms. 2022 Dec 12;10(12):2452. doi: 10.3390/microorganisms10122452. PMID: 36557705; PMCID: PMC9784975.
4. Nekaeva E. S. et al. Gender Features of the Course of the New Coronavirus Infection COVID-19 in Mature Adults // Modern Technologies in Medicine. - 2021. - Vol. 13. - No. 4. - P. 16-26.
5. Zaitsev A.A., Savushkina O.I., Chernyak A.V., Kulagina I.Ts., Kryukov E.V. Clinical and functional characteristics of patients who have had a new coronavirus infection COVID-19 // Practical Pulmonology. 2020.
6. Garg S. et al. Hospitalization rates and characteristics of patients hospitalized with laboratory-confirmed coronavirus disease 2019-COVID-NET, 14 States, March 1–30, 2020 // Morbidity and mortality weekly report. - 2020. - Vol. 69. - No. 15. - P. 458.
7. Arutyunov, G.P. International registry "Analysis of the dynamics of comorbid diseases in patients who have had SARS-CoV-2 infection" (ACTIVE SARS-CoV-2): analysis of predictors of adverse outcomes in the acute stage of a new coronavirus infection / G.P. Arutyunov, E.I. Tarlovskaya, A.G. Arutyunov [et al.] // Russian Journal of Cardiology. - 2021. - Vol. 26. No. 4. - P. 116-131. - doi: 10.15829/1560-4071-2021-4470.
8. Grigorenko E., Ruzanov D., Statkevich T. Coronavirus infection COVID-19 and comorbidity // Science and Innovations. - 2020. - No. 7 (209). - P. 50-60.
9. Kokaeva I. O., Zhernakova Yu. V., Blinova N. V. Endothelial dysfunction in patients with COVID-19 is a key mechanism for the development of complications // Systemic hypertension. - 2022. - Vol. 19. - No. 4. - P. 37-44.
10. Barbarash O. L. et al. Novel coronavirus disease (COVID-19) and cardiovascular diseases // Complex issues of cardiovascular diseases. - 2020. - Vol. 9. - No. 2. - P. 17-28.