XÜLASƏ
Yumurtalığın bədxassəli şişləri və onların erkən diaqnostikası onkoginekologiyanın ən çətin problemlərindən sayılır. Şüa metodları yumurtallq şişlərinin erkən differensial diaqnostikasında mühüm rol oynayır. Yumurtallıq törəmələrinin erkən müasir diaqnostikası əsasən ultrasəs müayinəsi (USM), maqnit-rezonans tomoqrafiyası (MRT), kompyuter tomoqrafiya (KT), yayılma dərəcəsini təyin etmək üçün isə pozitron-emission tomoqrafiya (PET) vasitəsi ilə aparılır. Bu metodların hər birinin törəməni aşkar etmək üçün üstün və mənfi cəhətləri var. Şiş prosesinin yayılmasını təyin etmək üçün qarın boşluğunun USM aparılır. KT və MRT-yə nisbətən USM-nin peritonal metastazları aşkar etməkdə məhdudiyyətləri var. USM və MRT şiş kütləsini aşkar etməkdə yüksək həssaslığa malikdir, amma MRT daha spesifik müayinə metodudur. PET toxumanın metabolik dəyişikliklərini qiymətləndirməyə imkan verir. Bu da yumurtalıq xərçənginin bioloji aktivlik haqqında əlavə informasiya verir. Radioloji müayinələrin müştərək istifadəsi yumurtalıq xərçəngini erkən stadiyalarda aşkar etməyə şərait yaradır. Bu isə adekvat müalicəni vatında seçməyə imkan verir.
Açar sözlər: KT, MRT, USM, PET, yumurtalıqların xərçəngi, erkən diaqnostika, radioloji metodlar

---

ƏDƏBİYYAT

1. Алешикова О.И., Герфанова Е.В., Антонова И.Б., Бабаева Н.А. ПЭТ-КТ в диагностике рецидивов рака яичников // Вопросы онкологии. 2022. Т. 68. № 3S. С. 85-86. Doi:org/1011186/s12885-021-08815-3.
2. Буланов М.Н., Сорокина Ю.В., Буланова М.М., Горта Р.Н. Ультразвуковая диагностика пограничных опухолей яичников: обзор литературы и собственные данные // Ультразвуковая и функциональная диагностика. 2020. № 3. С. 40-64. Doi:10.21883/PJTF.2017.16.44933.16650.
3. Буланов М.Н., Чекалова М.А., Мазуркевич М.В., Ветшева Н.Н. Дифференциальная ультразвуковая диагностика доброкачественных и злокачественных опухолей яичников: диагностические модели, алгоритмы, стратификационные системы, консенсусы (1990-2023) // Ультразвуковая и функциональная диагностика. 2023. № 2. С. 34-61. Doi:10.1140/epjst/e2009-01136-1.
4. Журихина А.В., Азаров Г.Е., Черницын К.И. Новейшие методы КТ- и ПЭТ-диагностики злокачественных эпителиальных опухолей яичников в лучевой диагностике // Молодежный инновационный вестник. 2022. Т. 11. № S1. С. 237-241. Doi:1026442/20795696.2022.2.201387.
5. Леонов М.Г. Рак яичников: эпидемиология, патогенез, диагностика: учебное пособие- Санкт-Петербург- ПЕРСОНА ПРЕСС, 2022. - 200 с.İSSN:2074-0980.
6. Пахтусов А.И., Логарева Е.В. Системный анализ процесса диагностики опухолей яичников // Вестник кибернетики. 2023. Т. 22. № 4. С. 33-41 Doi:10.1999-7604.
7. Тришина С.Д., Андреева А.А., Черницын К.И. ПЭТ-КТ в диагностике рака яичников // Молодежный инновационный вестник. 2023. Т. 12. № S2. С. 219-221.İSSN 2415-7805.
8. Хакимова М.Н., Мамадалиева Я.М., Султонова Л.Р., Абдуллаева Ш., Фарходова Ю. Оценка возможностей современных комплексных ультразвуковых методов исследования в ранней диагностике рака яичников // Молодой ученый. 2023. № 8 (455). С. 101-106.İSSN:2073-565X.
9. Al-Ibraheem A., AlSharif A., Abu-Hinjlih R., et al. Clinical impact of F-FDG PET/CT on the management of gynecologic cancers: one center experience // Asia Ocean J Nucl Med Biol. 2019; 7: 4-12.Doi: 10.22038/AOJNMB 2018.11208.
10. Amin R.W., Ross A.M., Lee J., Guy J., Stafford B. Patterns of ovarian cancer and uterine cancer mortality and incidence in the contiguous USA // Sci. Total Environ. 2019; 697: Doi:10.1016/.scitiotenv.2029.134128.
11. Andreotti R. F. O-RADS US Risk Stratification and Management System: A Consensus Guideline from the ACR Ovarian-Adnexal Reporting and Data System Committee //Radiology. - 2020. Vol. 294. - № 1.- P. 168-185. Doi:10.1148/radiol.2019191150.
12. Bartlett D. J. Comparison of routine pelvic US and MR imaging in patients with pathologically confirmed endometriosis //Abdominal Radiology. - 2020. - Vol. 45. - № 6. - P. 1670-1679.Doi: 10.1007/s00261-019-02124-x.
13. Bаumler M., Gallant D., Druckmann R., Kuhn W. Ultrasound screening of ovarian cancer // Horm Mol Biol Clin Investig. 2019; 41 (3).Doi:10.1007/s40152-025-00422-3.
14. Cianci R. Peritoneal Carcinomatosis: Is There a True Benefi t From Diffusion-Weighted Imaging? // Curr. Probl. Diagn. Radiol. - 2019; Vol. S0363-0188(19). - P. 30044-1.Doi:10.1067/j.cpradiol.2019.06.002.
15. Engbersen M. MRI with diffusion-weighted imaging to predict feasibility of complete cytoreduction with the peritoneal cancer index (PCI) in advanced stage ovarian cancer patients // European Journal of Radiology; 2019; Vol. 114: P. 146-151. Doi:10.1016/j.ejrad.2019.03.007
16. Federico M. Prospective intra/inter-observer evaluation of prebrachytherapy cervical cancer tumor width measured in TRUS and MR imaging //Radiation Oncology. - 2019. - Vol. 14. - № 1. - P. 173.Doi:10.37256/cm.5320244539.
17. Forstner R. ESUR recommendations for MR imaging of the sonographically indeterminate adnexal mass: an update // European Radiology. - 2017. - Vol. 27. - № 6. - P. 2248-2257.Doi:10.1007/978-3-540-35280-8-1506.
18. Gadelhak B., Tawfik A.M., Saleh G.A., Batouty N.M., Sobh D.M., Hamdy O., Refky B. Extended abdominopelvic MRI versus CT at the time of adnexal mass. characterization for assessing radiologic peritoneal cancer index (PCI) prior to cytoreductive surgery //Abdom. Radiol. (NY). 2019; 44(6): 2254-61.Doi:10.1007/s00261-019-01939.
19. Garg S, Kaur A, Mohi JK et al. Evaluation of IOTA Simple Ultrasound Rules to Distinguish Benign and Malignant Ovarian Tumours // J Clin Diagn Res 2017; 11 (8): TC06-TC09. Doi:10.18203/issn.2454-5929.ijohns20190760.
20. George R., Patriciu A., Andra P. Comparative Study between 18F-FDG PET/CT and Conventional Imaging in the Evaluation of Progressive Disease and Recurrence in Ovarian Carcinoma [Internet]. 2021 Jun; 3;9(6):666. doi:10.1046/j1525-1497.1998.00227.x.
21. Gity M. Differentiation of Benign from Malignant Adnexal Masses by Dynamic Contrast-Enhanced MRI (DCE-MRI): Quantitative and Semiquantitative analysis at 3-Tesla MRI //Asian Pacific Journal of Cancer Prevention: APJCP. - 2019. - Vol. 20. - № 4. - P. 1073-1079. doi:10.31557/APJCP.2019.20.4.1073.
22. Hack K., Gandhi K., Kahn D., Glanc P. External validation O-RADS ultrasound risk stratificationand management system. Ultrasound Obstet // Gynecol. 2021; 58 (Suppl. 1): 1-57. Doi:10.1148/radiol.211868.
23. Hai-Ming L. The value of dynamic contrast - enhanced MRI in characterizing complex ovarian tumors // Journal of Ovarian Research. - 2017. - Vol. 10. - № 4. - P. 4-10. doi:10.1186/s13048-017-0302-y.
24. Halankar J. MRI classification and characterization of complex ovarian masses // Appled radiology. - 2017. - Vol. 8. - P. 6-20.Doi:10.4103/0971-3026.101084.
25. Hottat N.A., Van Pachterbeke C., Vanden-Houte K. Magnetic resonance scoring system for the assessment of ovarian and adnexal masses: added value of diffusion-weighted imaging including the apparent diffusion coefficient map. Ultrasound Obstet. Gynecol. 2020; May 21. doi:10.1002/uog.22090.
26. Jill J. Screening for ovarian cancer // JAMA. 2018; 319(6): 624. doi:10.1001/jama.2027.21926.
27. Jung T. Y. The Application of Magnetic Resonance Imaging-Deformed 11C-Methionine-Positron Emission Tomography Images in Stereotactic Radiosurgery //Stereotactic and Functional Neurosurgery. - 2019. - Vol. 97. -№ 4. -P. 217-224.Doi:10.1159/000503732
28. Mona A. Usefulness of PET-CT in the evaluation of suspected recurrent ovarian carcinoma // Egyp. Jour of Radiol and Nucl Medic. - 2019. - Vol. 50. - № 2. - P. 43-54. Doi:10.1186/s43055-019-0002-2.
29. Moro F, Pasciuto T, Djokovic D et al. Role of CA125/CEA ratio and ultrasound parameters in identifying metastases to the ovaries in patients with multilocular and multilocular-solid ovarian masses // Ultrasound Obstet Gynecol 2019; 53 (1): 116-23. doi:10.1002/uog.20270.
30. Nougaret S. Endometrial cancer MRI staging: updated guidelines of the European Society of urogenital radiology //European Radiology. - 2019. - Vol. 29. - № 2. - P. 792-805. doi:10.1148/radiol.15141212.
31. Smith-Bindman R., Poder L., Johnson E., Miglioretti D.L. Risk of malignant ovarian cancer based on ultrasonography findings in a large unselected population // JAMA Intern. Med. 2019; 179(1): 71-7. doi:10.1001/jamainternmed.2018.5113.
32. Sung H., Ferlay J., Siegel R.L. et al. Global Cancer Statistics 2020: GLOBOCAN Estimates of Incidence and Mortality Worldwide for 36 Can% cers in 185 Countries //CA Cancer J.Clin. 2021; 71 (3): 209-249. doi: 10.3322/caac.21660.doi:10.1007/s
33. Thomassin-Naggara I., Poncelet E., Jalaguier-Coudray A., Guerra A., Fournier L.S., Stojanovic S. et al. Ovarian-adnexal reporting data system magnetic resonance imaging (O-RADS MRI) score for risk stratification of sonographically indeterminate adnexal masses // JAMA Netw Open. 2020; 3(1): Doi:10.1002/jmri.28947.
34. Zamwar UM, Anjankar AP. Aetiology, Epidemiology, Histopathology, Classification, Detailed Evaluation, and Treatment of Ovarian Cancer // Cureus. 2022 Oct 21;14(10): e30561. Doi:10.7759/cureus49308
35. Zhou L, Xuan Z, Wang Y. Diagnostic value of ultrasound score, color Doppler ultrasound RI and spiral CT for ovarian tumors // Oncol Lett. 2019;17(6):5499-5504. doi:10.3892/ol.2019.10215.