XÜLASƏ
Tədqiqatın məqsədi yaş aspektində pasiyentlərdə aşağı üçüncü molyarların rüşeymlərinin maillik bucaqlarının dəyişikliklərinin qiymətləndirilməsi və onların retensiyası zamanı diaqnostik əhəmiyyətin (həssaslıq və spesifikliyin) müəyyən edilməsi olmuşdur. Material və metodlar. Müxtəlif diş-çənə anomaliyaları ilə bağlı şikayətlərlə ortodontiya klinikasına müraciət etmiş 7 yaşdan 23 yaşadan 121 pasiyent müayinə olunmuşdur. Panoram rentgenlər bütün pasiyentlərlə ortodontik müalicədən əvvəl, müalicə prosesində və ondan sonra, eləcə də minimum 1, maksimum 5 il təşkil edən retensiya dövründə icra edilmişdir. Ümumilikdə aşağı üçüncü molyarların vəziyyətinin qiymətləndirilməsi üçün 551 ortopantomoqramda onların 1085 rüşeyminin retrospektiv təhlili aparılmışdır. Verilənlərin statistik işlənməsi SPSS-26 statistik paketində variativ, dispers və ROC-təhlil metodları ilə həyata keçirilib. Sıfır hipotezi p<0,050 olduqda təkzib edilib. Nəticələr. Müəyyən edilmişdir ki, aşağı üçüncü molyarların retensiyasını 78,3±6,1% sensitivliklə və 51,8±6,7% spesifikliklə 13 yaşından proqnozlaşdırmaq mümkündür, bu zaman yaş artdıqca retensiyanı hətta kiçik bucaqlar (40 dərəcədən az) altında belə daha yüksək sensitivlik və spesifiklik dərəcəsi ilə proqnozlaşdırmaq olar. Yekun. Bu metodların praktik səhiyyədə istifadəsi dişin çıxma prosesinin pozulması ilə bağlı patoloji vəziyyətlərin profilaktikasının effektivliyini yüksəldir.
Açar sözlər: aşağı üçüncü molyarlar, retensiya, ortopantomoqramlarda dişlərin çıxma dinamikası

---

ƏDƏBİYYAT

1. Palikaraki G, Mitsea A, Sifakakis I. Effect of mandibular third molars on crowding of mandibular teeth in patients with or without previous orthodontic treatment: a systematic review and meta-analysis // Angle Orthod. 2024 Jan 1;94(1):122-132. doi: 10.2319/032323-205.1
2. Selmani M, Bukleta MS, Duci SB. The Role of Dental Arch Dimensions and Impacted Third Molars on Mandibular Anterior Segment Crowding // Eur J Dent. 2024 Oct;18(4):1164-1171. doi: 10.1055/s-0044-1785186
3. Bastos Ado C, de Oliveira JB, Mello KF, Leão PB, Artese F, Normando D. The ability of orthodontists and oral/maxillofacial surgeons to predict eruption of lower third molar // Prog Orthod. 2016 Dec;17(1):21. doi: 10.1186/s40510-016-0134-0
4. Zigante M, Pavlic A, Morelato L et al. Presence and Maturation Dynamics of Mandibular Third Molars and Their Influence on Late Mandibular Incisor Crowding: A Longitudinal Study // Int J Environ Res Public Health. 2021 Sep 25;18(19):10070. doi: 10.3390/ijerph181910070.
5. Cotrin P, Freitas KMS, Freitas MR, Valarelli FP, Cançado RH, Janson G. Evaluation of the influence of mandibular third molars on mandibular anterior crowding relapse // Acta Odontologica Scandinavica. 2020 May; Volume 78(Issue 4):297-302. doi: 10.1080/00016357.2019.1703142.
6. Alhajj MN, Amran AG and et.all. Prevalence and pattern of third molars impaction in a large Yemeni sample: a retrospective study // Sci Rep. 2024 Sep 30;14(1):22642. doi: 10.1038/s41598-024-73556-9.
7. Pinto AC, Francisco H, Marques D, Martins JNR, Caramês J. Worldwide Prevalence and Demographic Predictors of Impacted Third Molars-Systematic Review with Meta-Analysis // J Clin Med. 2024 Dec 11;13(24):7533. doi: 10.3390/jcm13247533.
8. Гасымова З.В. Частота ретенцii зубiв у населения Азербайджану // Свiт медицини та бiологii // 2021-№2.(76)- с.28-32.
9. Гасымова З.В., Велиева В.А. Частота ретенции нижних третьих моляров и причины их возникновения / Əziz Məmmədkərim oğlu Əliyevin doğum gününə həsr olunmuş elmi-praktiki konfransın MƏCMUƏSİ. Bakı-2024. S. 586-588.
10. Рубникович С.П., Хасболатова А.А., Панкратова Н.В. и др. Определение прорезывания третьих нижних моляров относительно «стресс-оси» // Стоматология Эстетика Инновации, 2023, том 7, № 3, с 311-320.
11. De Sousa AS, Neto JV, Normando D. The prediction of impacted versus spontaneously erupted mandibular third molars // Prog Orthod. 2021 Sep 27;22(1):29. doi: 10.1186/s40510-021-00376-2.
12. Maglione M, Costantinides F, Bazzocchi G. Classification of impacted mandibular third molars on cone-beam CT images // J Clin Exp Dent. 2015 Apr 1;7(2):e224-31. doi: 10.4317/jced.51984.
13. Ahmed HA, López-López J and et.all. Mandibular Third Molar Impaction and Bone Change Distal to the Second Molar: A Panoramic Radiographic Study // J Clin Med. 2024 Feb 4;13(3):906. doi: 10.3390/jcm13030906.