XÜLASƏ
Təqdim edilmiş
tədqiqatın məqsədi 18-44 yaşlarda olan cavan qadınlar, o cümlədən hamilə və zahılarda işemik insultun klinik və epidemioloji xüsusiyyətlərini qiymətləndirmək olmuşdur.
Material və metodlar. 2022-2024-cü illər ərzində Respublika Klinik Xəstəxanasında aparılmış müşahidələrə əsasən, 70 kəskin işemik insultlu qadın pasiyent üç qrupa ayrılmışdır: hamilə, zahı və qeyri-perinatal qadınlar.
Nəticələr. Əldə edilən nəticələr göstərmişdir ki, hamilə və zahı qadınlarda insult daha gənc yaşda baş vermiş, klinik baxımdan daha ağır gedişlə xarakterizə olunmuşdur. Hamilə qadınlarda PRES sindromu (Posterior Reversible Encephalopathy Syndrome - Geriyə dönən posterior ensefalopatiya sindromu), yüksək arterial təzyiq və yüksək NIHSS şkalası (National Institutes of Health Stroke Scale - Milli sağlamlıq institutlarının insult şkalası) nəticələri daha çox müşahidə olunmuşdur. TOAST (Trial of Org 10172 in Acute Stroke Treatment) təsnifatına əsasən perinatal dövrdə, yəni hamilə və zahı qadınlarda insultların əsas etioloji səbəbi digər mənşəli faktorlar, qeyri-perinatal qadınlarda isə baş beynin iri damar aterosklerozu üstünlük təşkil etmişdir. Zahı qadınlarda isə insult sonrası bərpa göstəriciləri nisbətən yaxşı olmuşdur, lakin statistik əhəmiyyət kəsb etməmişdir. Hiperlipidemiya və ürək-damar xəstəlikləri isə əsasən hamilə olmayan qadınlarda ön plana çıxmışdır.
Yekun. Nəticə olaraq, hamiləlik və zahılıq dövrləri insult riski baxımından mühüm dövrlər hesab edilməli, bu qruplarda erkən diaqnostika və profilaktik tədbirlər gücləndirilməlidir.
Açar sözlər: işemik insult, cavan qadın, hamiləlik, zahılıq, risk faktorları, lokalizasiya
ƏDƏBİYYAT
- Katan M, Luft A. Global burden of stroke // Semin Neurol. 2018;38(2):208-211. doi: 10.1055/s-0038-1649503
- GBD 2019 Stroke Collaborators. Global, regional, and national burden of stroke and its risk factors, 1990-2019: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2019 // Lancet Neurol. 2021 Oct;20(10):795-820. doi: 10.1016/S1474-4422(21)00252-0
- Boot E, Ekker MS, Putaala J, Kittner S, et al. Ischaemic stroke in young adults: a global perspective // J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2020 Apr;91(4):411-417. doi: 10.1136/jnnp-2019-322424
- Bushnell C, McCullough LD, Awad IA, Chireau MV, et al; American Heart Association Stroke Council; Council on Cardiovascular and Stroke Nursing; Council on Clinical Cardiology; Council on Epidemiology and Prevention; Council for High Blood Pressure Research. Guidelines for the prevention of stroke in women: a statement for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association // Stroke. 2014 May;45(5):1545-88. doi: 10.1161/01.str.0000442009.06663
- Maguire JM, Little R, Jha V. Stroke in pregnancy and the puerperium // Obstetric Medicine. 2022;15(2):85-90. doi:10.1177/1753495X221088653
- Rajeshwari KS, Agarwal V, Satish S, Jayakumar KT. An unusual presentation of posterior reversible encephalopathy syndrome—a case report // Egypt J Neurol Psychiatry Neurosurg. 2021 Jan 7; 57:3.
- Farroni E, Taggiasco A, Santulli G. Peripartum cardiomyopathy: a clinical review. Vessel Plus. 2025;9:2. doi:10.20517/2574 1209.2025.15
- Koton S, Sang Y, Schneider ALC, Rosamond WD, et al. Trends in Stroke Incidence Rates in Older US Adults: An Update From the Atherosclerosis Risk in Communities (ARIC) Cohort Study // JAMA Neurol. 2020 Jan 1;77(1):109-113. doi: 10.1001/jamaneurol.2019.3258
- Hinchey J, Chaves C, Appignani B, Breen J, et al. A reversible posterior leukoencephalopathy syndrome // N Engl J Med. 1996 Feb 22;334(8):494-500. doi: 10.1056/NEJM199602223340803
