STATİSTİKA
| No.4 (38) | 2024 Kazımova A.U.
Xülasə: Dərman müalicəsinin alternativi olan müasir bitki mənşəli fitoterapiya klinik praktikada getdikcə geniş yayılmaqdadır. Hamilə qadınların demək olar ki, 80%-i müvafiq konsepsiyanın ilk üç ayında və daha sonra bütün hamiləlik dövründə müxtəlif patologiyalar və sindromlardan əziyyət çəkirlər belə ki, dölün düşməsi və ya hamiləliyin pozulması təhlükəsi, habelə ananın və doğulmamış uşağın sağlamlığına törənəck təhlükə ilə üzləşirlər. Bu cür xəstəliklərə ürək ritminin pozulması, şəkərli diabet, anemiya, hipertoniya, revmatizm, arterial hipotenziya, bronxial astma, pielonefrit, qlomerulonefrit, qalxanabənzər vəzin xəstəlikləri, böyrəküstü vəzilər, anadangəlmə və qazanılmış ürək qüsurları və digərləri daxildir. Bitki mənşəli dərmanlar praktiki olaraq yan təsirlərə səbəb olmur və uzunmüddətli müalicə kimi mono və ya digər dərmanlarla birlikdə təyin edilə bilər. Bununla belə, bitki mənşəli preparatlar hamiləlik dövründə həddindən artıq ehtiyatla istifadə edilməlidir, çünki onlar ana və dölə zərər verə bilər. Məmmədova S.Ş., Cavadlı S.S.
Xülasə: Komanda əsaslı öyrənmə (KƏÖ, TBL – Team-Based Learning) tibb tələbələrində kritik düşünmə, qrup daxilində əməkdaşlıq və klinik problemlərin həlli kimi əsas peşəkar kompetensiyaların inkişafına yönəlmiş aktiv pedaqoji strategiyadır. Bu icmalın məqsədi tibb təhsilində KƏÖ-nin tətbiqinə dair ədəbiyyatın sistemləşdirilməsi və təhlil edilməsidir. Məqalədə bu metodun nəzəri əsasları – konstruktivist və sosial konstruktivist yanaşmalar, onun strukturu və tətbiq mərhələləri ətraflı şəkildə araşdırılır. KƏÖ-nin müxtəlif ölkələrdə tətbiqi təcrübəsi ümumiləşdirilir, tələbələr və müəllimlər üçün üstünlükləri, habelə bu metodun tədris proqramlarına inteqrasiyası zamanı üzə çıxan çətinliklər müzakirə olunur. Tədqiqat nəticələri KƏÖ-nin gələcək həkimlərin peşəkar bacarıqlarının formalaşmasında yüksək effektivliyə malik olduğunu göstərir. Eyni zamanda, metodun yerli təhsil kontekstinə uyğunlaşdırılması və onun nəticələrinin davamlılığını qiymətləndirmək üçün əlavə tədqiqatların aparılmasının vacibliyi vurğulanır.
Xülasə: Tədqiqatın məqsədi Femto-LASİK, LASİK və PRK effektivliyini qiymətləndirmək və buynuz qişanın topometrik parametrlərindəki dəyişiklikləri müqayisə etməkdir. Material və metodlar. 54 xəstənin (108 göz) materialları tədqiq edilib, onlardan 34-ü Femto-LASİK (femto lazer in situ keratomileusis) üsulu ilə, 10-u isə müvafiq olaraq LASİK (lazer in situ keratomileusis) və PRK (photoRefractive Keratectomy – fotokorreksion keroektomiya) metodları ilə müalicə olunmuşdur. Bütün xəstələrdə əməliyyatdan əvvəl və əməliyyatdan 3 ay sonra buynuz qişanın görmə itiliyi və topometrik xüsusiyyətləri öyrənilmişdir. Nəticələr. Əməliyyatdan sonra əməliyyatdan əvvəl korreksiya olmadan görmə itiliyi bütün xəstələrdə oxşar olmuş, korrelyasiya olunmayan görmə yaxşılaşması 10 dəfədən yüksək olmuşdur. Effektivlik Femto-LASİK ilə müqayisədə daha yüksək aşkar edilmişdir. Bütün qruplarda topometrik parametrlərdə dəyişikliklər oxşar istiqamətə malik olmuş və yalnız PRK-da görmə itiliyi ilə əlaqəli olmuşdur. Yekun. Femto-LASİK, LASİK və PRK metodlarının vizual effekti əməliyyatın üçüncü ayında bir – birindən əhəmiyyətli fərqlənmir (korreksiyasız görmə itiliyi 0,83±0,02; 0,86±0,04 və 0,87±0,02). Əməliyyatın növündən asılı olmayaraq buynuz qişanın IVA topometrik indeksi onun IHA və IHD indeksləri ilə güclü korrelyasiya olunur. Quliyeva M.Z.
Xülasə: Mikroorqanizmlərin antibiotiklərə qarşı rezistentliyinin yüksək templərlə artdığını nəzərə alaraq nozokomial infeksiyaların antibiotikoterapiyası sahəsində həllini tapmayan bir çox problem mövcuddur. Hazırki məqalədə abiotik mənbələrdən ayrılmış törədicilərinin etioloji strukturu və antibiotiklərə qarşı rezistentliyi öyrənilmişdir. Xəstəxana şəraitində epidemik prosesin inkişafı və kəskinləşməsinin qarşısını ala biləcək əksepidemik tədbirlər kompleksinin işlənib hazırlanması üçün törədicilərin epidemioloji markerlərinin təyini və genetik tipləşdirməsi təhlil edilməlidir. Axundova İ.M., Murğuzova N. M., Hacıəliyeva A. Hüseynova A.D., Əsgərova Ş.M.
Xülasə: Məqalə qeyri-spesifik mikroflora ilə ağırlaşmış ağciyər vərəmi xəstələrində antibiotikoterapiya xüsusiyyətlərinə həsr olunub. Tədqiqat göstərir ki, aşkar olunmuş mikroorqanizmlərin həssaslığı nəzərə alınaraq kombinə edilmiş antibiotiklərin istifadəsi ikincili infeksiyaların ağırlığını effektiv şəkildə azaldır. İş, erkən diaqnostikanın və fərdi yanaşmanın klinik nəticələrin yaxşılaşdırılmasında əhəmiyyətini vurğulayır.
Xülasə: Tədqiqatda qurğuşun asetatla yaradılmış toksik stres təsirindən siçovulların qanında immunoqlobulinlərin (İg) və immun cavabını təmin edən spesfik və qeyri-spesfik hüceyrlərin miqdarının dəyişməsi öyrənilmişdir. Müəyyən edilmişdir ki, toksik stres vəziyyəti orqanizmin İg-in və immun cavabını təmin edən spesfik və qeyri-spesfik hüceyrələrin miqdarını müxtəlif istiqamətli dəyişdirir. Toksikliyin davam etmə müddətindən asılı olaraq qanda immun markerlərin miqdarında baş verən dəyişikliklər kəskinləşir və İg-in miqdarı təcrübənin 21 gün etibarlı olaraq daha kəskin azalır. Qurğuşun asetatla yaradılmış toksik stres təsirindən sonra sərbəst buraxılmış qrupda immun fəallıq dəyişir və bu dəyişikliklər normallaşmır. Ona görə də ətraf mühitin intensiv çirklənməsi nəticəsində yaranmış toksik stresin korreksiya yollarının işlənməsi istiqamətində tədqiqatların aparılması vacibdir. Nağıyeva R.Q., Mehdiyeva A.F., Cəfərova A.H.
Xülasə: Bu tədqiqat sosial-iqtisadi amillərin Azərbaycan əhalisinin təsirini araşdırır. Tədqiqatda aşağı, orta və yüksək gəlirli ailələrin qidalanma vərdişləri, təhsil vərdişləri, təhsili, yaş və cinsinin rolu ilə təhsil səviyyəsi, yaş və cinsin rolu müqayisə edilib. Tədqiqatın məqsədi hər bir sosial qrup üçün effektiv sağlam qidalanma agentlərini təklif etmək üçün gəlir səviyyəsinin qidalanma davranışına təsirini araşdırmaqdır. Nəticələr göstərir ki, sosial-iqtisadi fərqlər gəlir səviyyəsində qida və qidalanma vərdişlərinə əhəmiyyətli təsir göstərir. Məqalə Azərbaycanda qidalanma davranışı ilə bağlı bu sahədə yeni qidalanma proqramlarını işləyib hazırlamağ imkan verəcək. Abışev A.Z., Ağayev E.M., Abışev R.A., İvkin D.Yu.
Xülasə: Məlum kumarin törəmələrinin, yeni sintez edilmiş farmasevtik substansiyaların (FS) və antihipoksant etilmetilhidroksipiridin suksinatın antihipoksik aktivliyi kəskin hipoksiyanın müxtəlif modellərində in vivo tədqiq edilmişdir. Kəskin hemik hipoksiya modelində siçanların saniyələrlə ölçülən ömrü ilə müəyyən edilən daha yüksək antihipoksik təsirə obtusifol (971,9±158,1 s), FS №4 (1020,0±309,2 s) və №5 (1031,2±188.s); kəskin histotoksik hipoksiya modelində obtusifol (548,9±110,6 s) və umbelliferon (601,2±113,7 s); hiperkapniya ilə kəskin normobarik hipoksiya modelində FS №4 (2465,6±649,4 s) və umbelliferon (2290,0±781,2 s) maddələri malik olmuşdur. Məmmədov E.E., Babayeva G.H., Nəsibova J.A.
Xülasə: Helicobacter pylori infeksiyası və onunla əlaqəli mədə-bağırsaq traktının xəstəlikləri problemi qastroenterologiya sahəsində aktual problem olaraq qalmaqda davam edir. Ölkəmizdə mədə-bağırsaq traktının proksimal xərçənginin (xüsusən də mədə xərçəngi) yüksək rast gəlindiyini nəzərə alaraq, Helicobacter pylori ilə əlaqəli xəstəliklərin tədqiqi real maraq kəsb etməli, dünya qastroenterologiyası və onkologiyasının tədqiqat sahəsidir. Beləliklə, ilkin təhlil nəticəsində müəlliflərin müəyyən etdiyi kimi, gənc və orta yaşlı xəstələr arasında tibbi yardıma müraciyətın əsas səbəblərindən biri dispepsiyanın təzahürləri olmuşdur. Əldə edilən nəticələr bədxassəli yenitörəmələrin inkişaf riski yüksək olan şəxslər üçün ezofaqoqastroduodenoskopiyanı dispepsiya diaqnostikasının əsas prinsipləri kimi qeyri-invaziv metodların seçilməsini təsdiq edir. Nəticələr milli skrininq strategiyalarının hazırlanması və onların təkmilləşdirilməsi, müalicə məsələləri və yerli əhali arasında profilaktikası üçün dəyərli məlumat əldə edilmişdir. İsgəndərova G.N., Hətəmzadə E.M.
Xülasə: Tədqiqatın məqsədi: Ağciyərlərin xroniki obstruktiv xəstəliyi (AXOX) olan xəstələrdə interleykin 8 (IL-8), C-reaktiv zülal (CRZ) və ağciyər funksiyası arasında əlaqəni müşahidə etməkdir. Material və metodlar: Tədqiqata AXOX diaqnozu qoyulmuş 122 xəstə (əsas qrup) və digər ağciyər və ağır somatik xəstəlikləri olmayan 20 xəstə (nəzarət qrupu) iştirak etmişdir. Poliklinikada xəstələrin seçilməsi spontan rutin və ya planlaşdırılan səfərlər zamanı həyata keçirilmişdir. Seçilmiş tədqiqat iştirakçıları AXOX anketlərini doldurdular (Xroniki Hava Yolları Xəstəlikləri, İlkin Tibb Həkimləri üçün Bələdçi, 2005; AXOX Qiymətləndirmə Testi) və tam müayinədən keçdikdən sonra onlara AXOX diaqnozu qoyuldu. Spirometriya portativ ultrasəs spirometrindən istifadə etməklə həyata keçirilir. Qanda IL-8-in səviyyəsi ELISA, CRZ - immunoturbidimetrik üsulla müəyyən edilmişdir. Nəticə: AXOX xəstələrinin orta yaşı 55,9±4,4 il, kişilər 59,0%, qadınlar 41,0%, siqaret çəkənlər 57,4% təşkil edib. AXOX olan xəstələrdə GNH1, ACGHT və GNH1/ ACGHT indeksləri nəzarət göstəricilərindən müvafiq olaraq 55,72% (p=0,001), 43,23% (p=0,001) və 35,28% (p=0,036) aşağı olmuşdur. CRZ və IL-8 konsentrasiyası nəzarəti müvafiq olaraq 66,30% (p=0,015) və 35,33% (p=0,001) üstələyib. CRZ GNH1orta rəy (r=-0.699, p<0.01), ACGHT (r=-0.702, p<0.01) və GNH1/ ACGHT (r=-0.756, p<0.01) güclü əlaqə ilə korrelyasiya edilmişdir. IL-8 ağciyər funksiyasının bütün parametrləri ilə güclü korrelyasiya: GNH1 ilə – r=-0,801 (p<0,001); ACGHT ilə – r=-0,711 (p<0,01); GNH1/ ACGHT ilə – r=-0,730 (p<0,01). Yekun: Əldə edilən nəticələr iltihab markerlərinin yüksək səviyyələrinin və bu markerlər ilə ağciyər funksiyası parametrlərinin arasında statistik əhəmiyyətli güclü tərs korrelyasiya olduğunu təsdiqlədi. Nəticələri təsdiqləmək və klinik fenotipləri müəyyən etmək üçün tövsiyyələr vermək üçün əlavə tədqiqatlara ehtiyac var. Axundova İ.M., Abuzərov R.M., Səlimova N.A., Seyfəddinova M.N.
Xülasə: Bu günə qədər vərəm əleyhinə dərman preparatlarına (VƏDP) qarşı davamlılığın müəyyən edilməsi üçün ən sürətli üsul, dərman müqaviməti ilə əlaqəli mutasiyaların təhlili metodudur. Lakin tədqiqatlar göstərir ki, davamlılığın yaranmasında iştirak edən mutasiyaların tezliyi müxtəlif regionlarda fərqlənə bilər. Dərmana davamlılığının molekulyar-bioloji diaqnostik metodlarının effektiv tətbiqi üçün müəyyən bir regionda bu dərmanlara qarşı davamlılığa səbəb olan mutasiyaların tezliyini bilmək vacibdir. Mutasiya variantlarının müalicə effektivliyinə təsirini nəzərə alaraq, sonrakı vərəm xəstələrinin müalicəsində kimyaterapiyanın düzgün seçilməsi nəzəriyyəvi olaraq qiymətləndirilə bilər. Xəstəliyin erkən mərhələsində kimyaterapiyanın düzəldilməsi, farmakoekonomik baxımdan daha məqsədəuyğundur, çünki aşağı qiymətə və müqayisəli effektivliyə malikdir. Şükürov S.D., Mirzəzadə V.A.
Xülasə: Tədqiqatın məqsədi mikroprolaktinomanın müalicəsində kaberqolinin prolaktin səviyyəsinə və şiş ölçüsünə təsirini qiymətləndirmək olmuşdur. Material və metodlar. Tədqiqata mikroprolaktinoma diaqnozu qoyulmuş və 12 ay ərzində kaberqolin ilə müalicə almış 59 xəstə daxil edilmişdir. Klinik-antropometrik göstəricilər, prolaktin səviyyəsi (müalicəyə qədər və 3, 6, 12 ay sonra) və şiş ölçüləri (KT ilə 6 və 12 ayda) qiymətləndirilmişdir. Nəticələr. Prolaktin səviyyəsi 147,5-dən 5.3 ng/mL-ə qədər azalmışdır (p<0,001). Normoprolaktinemiyaya nailolma tezliyi 98,3% təşkil etmişdir. çatmışdır. Adenomanın ölçüləri 5,1 mm-dən 1,9 mm-ə qədər azalmış, 18,6% xəstədə adenomanın tam reqressiyası müşahidə olunmuşdur. Yekun. Kaberqolin mikroprolaktinomanın müalicəsində yüksək effektivlik göstərmiş, həm prolaktin səviyyəsinin normallaşmasına, həm də şiş ölçüsünün əhəmiyyətli dərəcədə kiçilməsinə səbəb olmuşdur.
Xülasə: Giriş. Displastik koksartroz bud-çanaq oynağının inkişaf anomaliyası fonunda inkişaf edən və erkən yaşlardan etibarən ciddi ağrı, deformasiya və funksional məhdudiyyətlərlə müşayiət olunan ağır ortopedik patologiyadır. Total artroplastika (TA) bu xəstələrdə son mərhələ müalicə kimi tətbiq olunur. Lakin çıxıq tipinin əməliyyat nəticələrinə təsiri barədə məlumatlar ziddiyyətlidir. Məqsəd. Bu tədqiqat Crowe təsnifatına görə müxtəlif çıxıq dərəcələrində (tip I–III) aparılmış total bud-çanaq artroplastikasından sonra oynaq hərəkət həcmi, funksional, klinik və ağrı göstəricilərinin müqayisəli təhlilini və çıxıq tipinin bu nəticələrə statistik təsirini qiymətləndirmək məqsədi daşıyır. Material və metodlar. Tədqiqat 2018–2020-ci illərdə displastik koksartrozlu 129 xəstədə (135 bud-çanaq oynağı) aparılmış TA əməliyyatlarını əhatə edir. Xəstələr Crowe I–III tiplərinə bölünmüş, əməliyyatdan əvvəl və 6–12 ay sonra qoniometriya, Merle d’Aubigné–Postel (MAP), Harris bud çanaq şkalası, WOMAC, Vizual ağrı şkalası (VAŞ) və SF-36 göstəriciləri ilə qiymətləndirilmişdir. Statistik analiz üçün Wilcoxon, Kruskal–Wallis, Bonferroni və χ² testlərindən istifadə olunmuşdur. Nəticələr. Bütün çıxıq tiplərində əməliyyatdan sonra hərəkət həcmi, funksional və sağlamlıq göstəricilərində statistik əhəmiyyətli yaxşılaşma (p<0,001) müşahidə olunmuşdur. Ən əhəmiyyətli qruplararası fərqlər bükmə bucağı (Tip III > Tip II), deformasiya (Tip I > Tip II ≈ Tip III) və aşağı ətraf uzunluq fərqi (Tip I < Tip II < Tip III) üzrə qeydə alınmışdır. Digər göstəricilər üzrə isə postoperativ nəticələr əsasən bərabərləşmişdir. Yekun. TA displastik bud-çanaq oynaqlarında çıxıq tipindən asılı olmayaraq funksional və klinik baxımdan uğurlu nəticələr verir. Bununla belə çıxıq dərəcəsi əməliyyatdan əvvəlki deformasiya və uzunluq fərqinə təsir göstərsə də, düzgün cərrahi texnika ilə bu fərqlər postoperativ mərhələdə aradan qaldırıla bilir. Məmmədova N.O.
Xülasə: Təqdim edilmiş tədqiqatın məqsədi 18-44 yaşlarda olan cavan qadınlar, o cümlədən hamilə və zahılarda işemik insultun klinik və epidemioloji xüsusiyyətlərini qiymətləndirmək olmuşdur. Material və metodlar. 2022–2024-cü illər ərzində Respublika Klinik Xəstəxanasında aparılmış müşahidələrə əsasən, 70 kəskin işemik insultlu qadın pasiyent üç qrupa ayrılmışdır: hamilə, zahı və qeyri-perinatal qadınlar. Nəticələr. Əldə edilən nəticələr göstərmişdir ki, hamilə və zahı qadınlarda insult daha gənc yaşda baş vermiş, klinik baxımdan daha ağır gedişlə xarakterizə olunmuşdur. Hamilə qadınlarda PRES sindromu (Posterior Reversible Encephalopathy Syndrome – Geriyə dönən posterior ensefalopatiya sindromu), yüksək arterial təzyiq və yüksək NIHSS şkalası (National Institutes of Health Stroke Scale – Milli sağlamlıq institutlarının insult şkalası) nəticələri daha çox müşahidə olunmuşdur. TOAST (Trial of Org 10172 in Acute Stroke Treatment) təsnifatına əsasən perinatal dövrdə, yəni hamilə və zahı qadınlarda insultların əsas etioloji səbəbi digər mənşəli faktorlar, qeyri-perinatal qadınlarda isə baş beynin iri damar aterosklerozu üstünlük təşkil etmişdir. Zahı qadınlarda isə insult sonrası bərpa göstəriciləri nisbətən yaxşı olmuşdur, lakin statistik əhəmiyyət kəsb etməmişdir. Hiperlipidemiya və ürək-damar xəstəlikləri isə əsasən hamilə olmayan qadınlarda ön plana çıxmışdır. Yekun. Nəticə olaraq, hamiləlik və zahılıq dövrləri insult riski baxımından mühüm dövrlər hesab edilməli, bu qruplarda erkən diaqnostika və profilaktik tədbirlər gücləndirilməlidir. Qasımova F.N., Nur-Məmmədova G.S.
Xülasə: Revmatoid artrit (RA) yalnız oynaqları deyil, daxili orqanlara da təsir edən sistemli bir autoimmun xəstəlikdir. Xəstələrin proqnozunu və həyat keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə pozan ürək-damar ağırlaşmalara xüsusi diqqət yetirilir. Ateroskleroz, miokardit və perikardit kimi ürək-damar patologiyaları RA-də ölüm hallarının artmasının aparıcı səbəbləridir. Bu məqalədə inkişaf mexanizmləri, klinik təzahürləri və bu ağırlaşmaların diaqnozu və müalicəsinə müasir yanaşmaları müzakirə olunur. |
