XÜLASƏ
Uşaqlarda passiv siqaret çəkmənin tədqiqi yalnız açıq selikli qişalara mənfi təsiri ilə deyil, həm də müxtəlif xəstəliklərin yaranmasına səbəb olması və orqanizmin immun baryer funksiyalarını zəiflətməsi ilə əlaqədardır. Məqsəd. Problemin əhəmiyyətinə baxmayaraq, uşaqlarda passiv siqaret çəkmənin müxtəlif stomatoloji xəstəlik formalarına təsirinə dair ölkəmizdə aparılmış tədqiqatlar kifayət qədər deyil və bu da təqdim olunan işin əsas məqsədini təşkil edir. Material və metodlar. Antropometrik göstəriciləri araşdıraraq, uşağın bədəninin fiziki inkişafını və onun yaş normalarına uyğunluğunu qiymətləndirmək olar. Aşkar edilmiş sapmalar risk faktorları və ya müəyyən xəstəliklərin əlamətləri ola bilər. Bakının beş orta məktəbində boy, çəki və döş qəfəsinin həcminin ölçülərini anket vasitəsilə müəyyən etmək qərarına gəldik. Sorğu ilə eyni vaxtda rayon poliklinikalarında məktəblilərin ambulator kartlarının sorğusu aparılmışdır. Nəticələr və müzakirə. Tam doldurulmuş anketlərin məlumatlarına əsasən, sorğuda iştirak edən məktəblilərdən ibarət qrup 2950 dəfə stomatoloji xidmətə müraciət edib, onlardan 1050 nəfər tək, 450 nəfər 2 dəfə, 240 nəfər 3 dəfə, 70 nəfər isə 4 dəfə olub. Bütün 4 dəfə baş verən ziyarətlər passiv siqaret çəkməyə məruz qalan məktəblilər arasında müəyyən edilib. Nəticə. Yetkinlərin kifayət qədər diqqəti olmayan uşaqlar tütün asılılığına daha çox həssas olurlar, siqaret çəkən həmyaşıdları ilə birlikdə çox vaxt keçirirlər, bu da piylənmə, pis qidalanma və psixi sağlamlıq pozğunluqları kimi risk faktorlarına səbəb olur. Dünya təcrübəsi göstərir ki, məktəb yaşlı uşaqlarda rast gəlinən xəstəliklərin bir çox formaları sağlamlığın qorunması və möhkəmləndirilməsi və rasional qidalanma üzrə məktəb proqramlarının həyata keçirilməsi yolu ilə effektiv, sadə və ucuz şəkildə aradan qaldırıla bilər.
Açar sözlər: elektron siqaretlər, nikotin, məktəblilər, passiv siqaret çəkmə, ağciyərlər, fiziki inkişafı

---

ƏDƏBİYYAT

1. Алексеева, Л.Л., Тимощук В.А., Лазаренко В.И. Peзультаты лазерной коагуляции сетчатки у больных диабетической ретинопатией // Кубанский научно медицинский вестник, - 2011. 1(124), с.45 – 47.
2. Гланц, С. Медико-биологическая статистика. – М: 1999. – 459 с.
3. Клинические рекомендации европейского общества специалистов ретинологов (EURETINA) по лечение диабетического макулярного отека, - 2017. Базель: Изд. S. Karger A. G., - 38 c.
4. Клинические рекомендации. Сахарный диабет: ретинопатия диабетическая, макулярный отек диабетический. Российская ассосиация эндокринологов, - 2022. - 70 с.
5. Agroiya P., Alrawahi A.H., Pambinezhuth F., Al Busaidi N.B. Diabetic retinopathy among Omanis: Prevalence and clinical profile // Oman J Ophthalmol. 2020 May 28;13(2):76-83. doi: 10.4103/ojo.OJO_225_ 2019.
6. Al-Riyami M., Al-Amri H., Al-Asmi M., Al-Jabri S., Kishore H. Clinical and demographic profile of pediatric cataracts among Omani children presenting to a tertiary eye care center, Oman // Oman J Ophthalmol. 2023 Oct 18;16(3):434-438. doi: 10.4103/ojo.ojo_31_23. PMID: 38059088; PMCID: PMC10697241.
7. Das A.V., Prashanthi G.S., Das T., Narayanan R., Rani P.K. Clinical profile and magnitude of diabetic retinopathy: An electronic medical record–driven big data analytics from an eye care network in India // Indian J Ophthalmol 2021;69:3110-7.
8. Evans İ.R. Nichelles M., Vizgili G. Laser photocoagulation for proliferative diabetic retinopathy (Review) // Cochrane Database of Systematic Reviews, 2014. issue1l, Art.№ CD011234.
9. Lisley A., Everett, Yannis M. Paulis Lazer Therapy in the treatment diabetic retinopathy and macular edema // Current Diabetes Reports, -2021. 21:35.
10. Liu Y., Wu N. Progress of Nanotechnology in Diabetic Retinopathy Treatment // Int J Nanomedicine. 2021 Feb 24;16:1391-1403. doi: 10.2147/IJN.S294807.
11. Mansour S.E., Browning D.J., Wong K., et.al. The Evolving Treatment of Diabetic Retinopathy // Clin Ophthalmol. 2020 Mar 4;14:653-678. doi: 10.2147/OPTH.S236637.
12. Muqit M.M.K., Kourgialis N., Jackson-deGraffenried M. et.al. Trends in Diabetic Retinopathy, Visual Acuity, and Treatment Outcomes for Patients Living With Diabetes in a Fundus Photograph-Based Diabetic Retinopathy Screening Program in Bangladesh // JAMA Netw Open. 2019 Nov 1;2(11):e1916285. doi:10.1001/ jamanetworkopen. 2019. 16285.
13. Pande G.S., Tridake P. Lazer Treatment Modalities for diabetic Retinopathy // Curcus, - 2022. 14(10), e30024.
14. Sapkota R, Chen Z, Zheng D, Pardhan S. The profile of sight-threatening diabetic retinopathy in patients attending a specialist eye clinic in Hangzhou, China // BMJ Open Ophthalmol. 2019 Apr 11;4(1):e000236. doi: 10.1136/bmjophth-2018-000236.
15. Talaat K., Fathi O.T., Alamoudi S.M, Alzahrani M.G., Mukhtar R.M., Khan M.A. Types of Glaucoma and Associated Comorbidities Among Patients at King Abdulaziz Medical City, Jeddah // Cureus. 2021 Jun 10;13(6):e15574. doi: 10.7759/cureus.15574.
16. Zhang B., Zhou Z., Wang, D. Efficacy and safeti of various treatments for proliferative diabetic retinopathy // Frontiers Pharmacology, - 2021, Vol. 12. Art. 709501.